مطالعه تطبیقی تفویت منفعت و عدم النفع در حقوق ایران، فقه امامیه و عامه

ضمان و مسئولیت همزمان با خلقت انسان و به تبع آن معنا و مفهوم پیدا کرد. قبل از خلقت انسان مسئولیت مفهومی نداشت، چرا که هیچ موجودی از مخلوقات خدا اختیار و قدرت تخطئی از قانون و سنن الهی را نداشته تا در صورت تعدی از آن مسوول شناخته شود. قرآن کریم پر از آیاتیست که بر مفهوم «مسئولیت» بطور مطلق و نیز به «ملکیت نفع»، «نفع مال»، «نفع ایمان»، «نفع صداقت»، «ربح تجارت» و «منافع احتمالی و مورد انتظار در آینده» دلالت دارد. منافع ممکن الحصول و احتمالی و عدم النفع اعم از مادی و معنوی در میان تمام ملل و شرایع برحسب عرف زمان و مکان، محل اعتبار بوده و هست و تعیین اینکه چه چیزی ضرر و چه چیزی نفع است به عهده هیچ کس و هیچ مرجعی غیر از عرف و لغت و زمان و مکان گذاشته نشد. در قوانین بسیاری از کشورهای غربی و مسلمان برای جبران خسارت شیوه ای نزدیک به عرف معمول مکان و زمان اتخاذ گردیده، و لیکن در کشور ما رویه قضائی (بخصوص رویه قضائی معاصر) بعلت نقص قوانین که در اغلب موارد راه های جبران خسارت را دشوار نموده، بسیاری از خسارتها را جبران نشده باقی گذاشته است.